چکیده تولید گیاهان هاپلویید مضاعف می‌تواند به‌عنوان روشی کارآمد در اصلاح گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. در این تحقیق به‌منظور تولید گیاهان هاپلویید نخود، بساک‌های رقم بیونیج به طول یک‌میلی‌متر و حاوی میکروسپورهای مرحله تک‌هسته‌ای، از غنچه‌های ۳میلی‌متری جداشده و درون میکروتیوب‌های ۲میلی‌لیتری حاوی ۵/۱میلی‌لیتر محیط RM-IK در معرض پیش‌تیمارهای مختلف سانتریفیوژ (g۱۵۰، g۳۰۰ و g۶۰۰ هر کدام به‌مدت ۳، ۶ و ۱۰دقیقه) و شوک الکتریکی (صفر، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ولت) قرار گرفتند. بساک‌های تیمارشده در محیط کشت EDM حاوی ۱۰میلی‌گرم در لیتر توفوردی و ۱۰میلی‌گرم در لیتر نیترات‌نقره به‌منظور القای کالوس و رویان کشت شدند. نتایج به‌دست‌آمده، اختلاف آماری معنی‌داری را بین سطوح مختلف سانتریفیوژ، سطوح مختلف شوک الکتریکی و اثرات متقابل آنها از نظر صفات مورد مطالعه نشان داد. بیشترین درصد رویان‌زایی در پیش‌تیمارهای سانتریفیوژ g۱۵۰ به‌مدت ۶دقیقه و g۳۰۰ به‌مدت ۳دقیقه، ترکیب پیش‌تیمار سانتریفیوژ g۱۵۰ به‌مدت ۳دقیقه با شوک الکتریکی ۱۵۰ولت، پیش‌تیمار سانتریفیوژ g۳۰۰ به‌مدت ۶دقیقه، پیش‌تیمار سانتریفیوژ g۳۰۰ به‌مدت ۱۰دقیقه و ترکیب پیش‌تیمار سانتریفیوژ g۱۵۰ به‌مدت ۳دقیقه و شوک الکتریکی ۲۰۰ مشاهده شد در حالی که بیشترین درصد باززایی گیاهچه از پیش‌تیمارهای سانتریفیوژ g۳۰۰ به‌مدت ۶دقیقه و همچنین ترکیب پیش‌تیمار سانتریفیوژ g۱۵۰ به‌مدت ۳دقیقه با شوک الکتریکی ۱۵۰ولت به دست آمد.