---

یون فسفات از جمله آلاینده شیمیایی است که از طریق فاضلاب های شهری و صنعتی و زه آبهای کشاورزی وارد منابع آب های سطحی و زیر زمینی می شوند. هدف از این مطالعه بررسی حذف فسفات از پساب فاضلاب شهری توسط ریزجلبک های کلرلا ولگاریس Chlorella vulgaris و اسپیرولینا پلاتنسیس Spirulina platensis می باشد. به منظور بررسی حذف فسفات، ریزجلبک ها در شرایط آزمایشگاهی به ۳۵۰ میلی لیتر پساب فاضلاب شهری اضافه و طی دوره های ۸ روزه پرورش داده شدند بطوریکه وزن خشک روز اول کلرلا ولگاریس و اسپیرولینا پلاتنسیس به ترتیب در نمونه ها ۰۲/۰ و ۰۵/۰ گرم در لیتر بود. طی دوره رشد غلظت فسفات موجود در محلول آبی برای روزهای۱، ۴، ۶ و ۸ توسط روش استاندارد (APHA) اندازه گیری و با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر Bio spec-۱۶۰۱قرائت گردید. بر اساس نتایج حاصل درصد حذف فسفات توسط کلرلا ولگاریس به ترتیب ۶۵/۴۰، ۰۱/۳۸، ۴۵/۲۴ و۲۱/۷۲ و اسپیرولینا پلاتنسیس به ترتیب۱۳/۲۰ ، ۰۱/۲۰، ۴۴/۱۰و ۷۹/۴۲ برای روزهای ۱ الی ۴، ۴ الی ۶، ۶ الی ۸ و ۱ الی۸ بود. وزن نهایی کلرلا ولگاریس و اسپیرولینا پلاتنسیس به ترتیب ۹۳/۳ و ۹۳/۱ گرم در لیتر بود و با افزایش رشد ریزجلبک ها فسفات بیشتری حذف می شود. از این تحقیق می توان نتیجه گرفت که جلبک ها توانایی بالایی در حذف فسفات از فاضلاب دارند و جلبک کلرلا ولگاریس توانایی بیشتری در کاهش فسفات از فاضلاب را دارد و می تواند برای کاهش فسفات در پساب تصفیه خانه های فاضلاب مورد استفاده قرار گیرد.

---

ترسیب بیولوژیکی CO۲ با استفاده از جلبک ها یکی از روش های امیدوار کننده و سازگار با محیط زیست برای جدا‌سازی CO۲ می باشد .مطالعه حاضر با هدف بررسی توانایی ریز جلبک اسپیرولینا پلاتنسیس برای رشد در محیط های با شوری متفاوت و ترسیب کربن در غلظت های مختلفCO۲ می باشد. بدین منظور، تجزیه و تحلیل شاخص های رشد شامل تولید و بهره وری زیست توده، نرخ ویژه رشد و نرخ تثبیت کربن در طول دوره های ۸ روزه با حفظ شرایط یکسان در ۳ محیط کشت با شوری های lختلف (µs/cm ۳،۱۵۰۰، ۳۴۰۰۰) و ۴ غلظت متفاوت دی اکسید کربن ( ۰۳/۰%، ۲%، ۵% و ۱۰%) انجام شد. این آزمایش با استفاده از استوک خالص ریز جلبک اسپیرولینا پلاتنسیس و محیط کشت Zarrouk's Medium در بیوراکتور نوری صفحه مسطح انجام گرفت. در تمامی محیط های کشت در چهار روز اول کشت بالاترین نرخ ویژه رشد مشاهده شده است، بطوریکه این پارامتر در ۴ غلظت کربن مذکور در آب شهری بترتیبd-۱ ۳۵/۰، ۲۳/۰، ۲۴/۰ و ۲۴/۰ بوده است. ریز جلبک اسپیرولینا بالاترین نرخ تثبیت کربن و همینطور تولید زیست توده را در آب طبیعی(شهر بیرجند) تحت غلظت ۱۰% دی اکسید کربن نشان داده است( ۴۹/۰ و ۰۹۸/۰ gL-۱d-۱). پس از آن بترتیب آب مقطر با مقادیر بترتیب gL-۱d-۱ ۴۵/۰ و ۰۹/۰ و در انتها آب دریا ( بدلیل شوری بالا و نامساعد بودن شرایط محیطی) با مقادیربترتیب gL-۱d-۱۴۲/۰ و ۸۴/۰ در غلظت ۱۰% دی اکسید کربن قرار گرفتند.

---

---

چکیده ایران چهارمین تولید کننده عمده کیوی در دنیا می باشد اما ضایعات پس از برداشت این میوه ارزشمند بسیار بالاست. از طرفی ریزجلبک ها منابع مغذی طبیعی و فوق العاده ای هستند که می توانند در تولید مواد غذایی عملگر مورد استفاده قرار بگیرند. هدف از این پژوهش فرمولاسیون فراورده ای نوین و ماندگار بر پایه کیوی و غنی سازی آن با ریز جلبک اسپیرولینا پلاتنسیس و همچنین بررسی برخی ویژگی های فیزیکوشیمیایی و حسی این فراورده بود. در این پژوهش اثر ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس در چهار سطح (۰، ۲۵/۰، ۵/۰ و ۱درصد)، هیدروکلوئیدهای آگار در سه سطح (۲۵/۰، ۵/۰، ۱ درصد) و گوار در سه سطح (۲۵/۰، ۵/۰ و ۱درصد) بر روی میزان فعالیت آب، ویژگی بافتی صمغی بودن و پارامترهای رنگی پاستیل میوه ای بر پایه پوره کیوی مورد بررسی قرار گرفت. بهترین نمونه به لحاظ پذیرش کلی انتخاب شد و ویژگی های تغذیه ای آن از جمله میزان ویتامین C، خاکستر تام، پروتئین، چربی، فیبر، عناصر آهن و  کلسیم اندازه گیری شد. طبق نتایج اثر هر سه متغیر (اسپیرولینا، آگار و گوار) روی فعالیت آب نمونه ها معنی دار بود. همچنین نتایج رنگ سنجی به روش پردازش تصویر نشان داد اثر آگار و گوار روی پارامترهای رنگی L* ، a* و b* معنی دار نبود اما اثر اسپیرولینا روی پارامترهای رنگی معنی دار گردید. نتایج آنالیز بافت نشان داد که آگار و اسپیرولینا روی صمغی بودن بافت نمونه ها اثر معنی داری دارند. طبق نتایج آنالیز حسی نمونه حاوی ۲۵/۰ درصد اسپیرولینا، ۲۵/۰ درصد آگار و ۱ درصد گوار دارای بالاترین امتیاز پذیرش کلی بود.    

---

در سال‌های اخیر پژوهش‌های گسترده‌ای در استفاده از پوشش‌های خوراکی در بسته‌بندی مـواد غذایی انجام گرفته است. امروزه استفاده از پوشـش‌های خـوراکی به دلیل تمایل مشتریان بر خـریداری محصولاتی که تازگی و طراوت خود را حفـظ می‌کنند، افزایش یافته است. در این پژوهش، پوششی خوراکی بر پایه درصدهای مختلف پودر عصاره هیدروالکلی ۷۰ درصد جلبک در غلظت های ۵/۰ تا ۵/۱ درصد اسپیرولینا پلاتنسیس به همراه درصدهای ثابتی از پودر ژلاتین (۲ درصد) و پودر کیتوزان (۱ درصد) و گلیسرول (۱ درصد) بر اساس آزمایش­های پیشین به عنوان روان‌کننده بر روی برگه‌های کیوی استفاده شد. ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی شامل میزان رطوبت، pH، اسیدیته قابل تیتر، رنگ‌سنجی، فنل تام، ویژگی‌های تغذیه‌ای شامل میزان پروتئین، آهن و اسید آسکوربیک، ارزیابی حسی و میکروبی نمونه فاقد پوشش و تیمارهای مختلف حاوی پوشش خوراکی در زمان صفر تولید و روزهای هفتم و چهاردهم نگهداری در دمای محیط در بسته‌بندی پلی‌اتیلن بررسی گردید. نتایج حاصل از آزمون‌های فیزیکوشیمیایی بیانگر افزایش میزان رطوبت، اسیدیته و فنل تام با افزایش میزان اسپیرولینا پلاتنسیس در تیمارهای پوششی مختلف بود. نتایج رنگ سنجی نشان داد که با افزایش میزان درصد اسپیرولینا شفافیت تیمارها کاهش یافت. بررسی نتایج ارزیابی تغذیه‌ای نشان داد که با افزایش میزان اسپیرولینا پلاتنسیس در بین تیمارها میزان پروتئین، آهن و اسید اسکوربیک به طور معنی‌داری افزایش یافت (p<۰,۰۵). همچنین افزایش میزان اسپیرولینا پلاتنسیس طعم و رنگ تیمارها مؤثر بود که توسط ارزیاب‌های حسی تشخیص داده شد. نتایج نشان داد اثر افزایش اسپیرولینا پلاتنسیس بر کاهش رشد میکروبی قابل توجه است.

 

---

جلبک­ها و ریزجلبک­ها به صورت منبع بالقوه بزرگی از ترکیبات طبیعی هستند که می­توان از آن­ها جهت تولید غذاهای عملگر استفاده نمود. ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس یکی از ریزجلبک­های خوراکی و بدون عوارض جانبی است. فقدان سلولز در دیواره سلولی ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس باعث هضم آسان آن شده که سایر ریزجلیک­ها فاقد این مزیت هستند و همین ویژگی ارزش اسپیرولینا پلاتنسیس را دوچندان نموده است. هدف از این پژوهش استفاده از ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس به عنوان جایگزین سفیده تخم­مرغ و بررسی تاثیر آن بر ویژگی­های فیزیکوشیمیایی و حسی کیک اسفنجی در طی زمان بود. بدین منظور درصد­های مختلف وزنی سفیده تخم­مرغ (صفر، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد) در فرمولاسیون کیک اسفنجی با پودر ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس جایگزین شد. نتایج نشان داد که افزودن پودر ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس باعث کاهش رطوبت، حجم مخصوص، تخلخل و پیوستگی نمونه­ها شد. میزان پروتئین، چربی، خاکستر، pH و سفتی نمونه­های کیک  اسفنجی با افزایش درصد پودر ریزجلبک افزایش یافت. با افزایش درصد پودر ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس پذیرش کلی نمونه­ها کاهش پیدا کرد اما این کاهش پذیرش در سطح ۵ درصد معنی­دار نبود. به طور کلی استفاده از پودر ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس در سطوح پایین به عنوان جایگزین جزیی سفیده تخم­مرغ باعث بهبود ویژگی­های کیک اسفنجی شد.

---

مبنای مدل ‌سازی زمان ماندگاری اسنک ‌های غنی‌ شده با  اسپیرولینا پلاتنسیس، دمای نگهداری است. اسنک‌ ها بعد از تولید در بسته ‌های پلی ‌پروپیلن بسته‌ بندی شدند و در دو دمای ۲۵ (دمای اتاق) و ۵ (یخچال) درجه سانتی‌گراد برای یک دوره مشخص ۱۸۰ روزه نگهداری شدند. مطالعات مدت‌ زمان ماندگاری توسط ارزیاب ‌های نیمه آموزش ‌دیده و مصرف‌ کنندگان انجام شد. در این مدت آزمون‌ های میکروبی (شمارش کلی باکتری‌ ها، کپک، مخمر و کلی فرم)، محتوای رطوبتی، سختی و تردی بافت مورد بررسی قرار گرفت. آنالیز خطر ویبول برای تخمین مدت‌ زمان ماندگاری اسنک ‌های غنی‌ شده با پودر اسپیرولینا پلاتنسیس بر اساس ارزیابی ویژگی های حسی استفاده شد. با در نظر گرفتن ۲۵ و ۵۰ درصد احتمال عدم پذیرش، مدت ‌زمان ماندگاری در دمای ۵ درجه سانتی‌گراد برای نمونه‌ های غنی‌ شده و شاهد به ترتیب ۹۸، ۶۷ و ۱۸۴، ۱۵۸ روز و در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد به ترتیب ۱۸۹، ۱۲۵ و ۳۲۱، ۲۱۷ روز تخمین زده شدند. همچنین معادله مدت‌ زمان ماندگاری با احتمال عدم پذیرش توسط مصرف‌ کنندگان ارائه گردید. درنهایت نمونه اسنک‌ های غنی‌ شده و شاهد مورد ارزیابی میکروبی قرار گرفتند. نتایج آن نشان داد که نمونه های اسنک غنی شده و شاهد برای مصرف در یک دوره ۳۶۰ روزه از نظر میکروبیولوژیکی کاملاً بی‌ خطر هستند.

---

به منظور کاهش قند مصرفی در تهیه پاستیل و ارتقاء ارزش غذایی آن با استفاده از ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس، اثر جایگزینی شکر با استویوزید- ایزومالت، جایگزینی ژلاتین با صمغ فارسی و اثر استفاده از اسپیرولینا به عنوان یک ترکیب عملگر بر روی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و بافتی پاستیل بررسی گردید. به­منظور بهینه­یابی شرایط تولید پاستیل رژیمی غنی­سازی­شده، از روش سطح پاسخ در قالب طرح مرکب مرکزی در ۵ سطح جایگزینی شکر با استویوزید- ایزومالت (۰، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰%)، جایگزینی ژلاتین با صمغ فارسی (۰، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰%) و اسپیرولینا (۰، ۲۵/۰، ۵/۰، ۷۵/۰ و ۱%) استفاده شد. نتایج حاصل از ویژگی­های فیزیکوشیمیایی، بافتی و حسی محصول منتخب طی بازه زمانی ۰، ۱۵، ۳۰، ۴۵ و ۶۰ روز ارزیابی و با نمونه شاهد مقایسه گردید. نتایج نشان داد که با افزایش درصد جایگزینی شکر با استویوزید- ایزومالت و جایگزینی ژلاتین با صمغ فارسی، سختی بافت به­ترتیب، افزایش و کاهش یافت. دانسیته و چسبندگی نیز با افزایش درصد جایگزینی شکر با استویوزید- ایزومالت به­ترتیب، کاهش و افزایش چشمگیری داشتند. در بین فرمول­های مورد بررسی، نمونه­های حاوی ۱۳% جایگزینی شکر با استویوزید-ایزومالت، ۱۰۰% جایگزینی ژلاتین با صمغ فارسی و ۲۸/۰% اسپیرولینا؛ و ۶۰% جایگزینی شکر با استویوزید-ایزومالت، ۱۰۰% جایگزینی ژلاتین با صمغ فارسی و ۰۲/۰% اسپیرولینا به عنوان فرمول­های بهینه تعیین شدند. مقایسه میان نمونه­های بهینه و نمونه شاهد بیانگر کاهش رطوبت و افزایش دانسیته نمونه­های پاستیل رژیمی غنی­شده، بود (۰۵/۰p<)، درحالیکه سختی بافت نمونه­های بهینه در طول دوره نگهداری تغییر محسوسی نداشت (۰۵/۰p>). نتایج ارزیابی حسی نشان داد نمونه شاهد ویژگی­های حسی (طعم و مزه، طعم پس تلخ، بافت و پذیرش کلی) بهتری نسبت به نمونه­های پاستیل رژیمی تولیدی داشت. افزودن ریزجلک اسپیرولینا پلاتنسیس به عنوان یک مکمل غذایی فراسودمند می­تواند سبب ایجاد خصوصیات تغذیه­ای ارزشمند بخصوص از نظر پروتیئن و مواد معدنی مانند آهن در محصول گردد.

---

اسپیرولینا پلاتنسیس ریز جلبک غنی از پروتئین، آهن، اسیدهای آمینه، ویتامین­ها، اسیدهای چرب غیراشباع، آنتی­اکسیدان و مواد معدنی است. هدف از تولید دسر لبنی حاوی اسپیرولینا­پلاتنسیس، ایجاد تنوع در رژیم غذایی، توسعه محصولات لبنی و تولید محصولی لذت بخش همراه با خصوصیات تغذیه­ای مناسب برای گروه­های سنی مختلف خصوصاً کودکان می­باشد. در این پژوهش تاثیر سطوح مختلف اسپیرولینا­پلاتنسیس (۱-۳ درصد وزنی)، شیرین­کننده استویوزید (۵/۵-۱/۰ درصد وزنی) و نشاسته (۱-۳ درصد وزنی) بر خصوصیات دسر لبنی بررسی شد. بهینه­سازی فرمولاسیون با متغیرها در سطوح مختلف، با استفاده از روش آماری سطح پاسخ (RSM) انجام شد. بر اساس نتایج بدست آمده در این پژوهش مؤثرترین پارامتر در رنگ، پروتئین و آهن نمونه­های دسرلبنی، سطوح مختلف اسپیرولینا پلاتنسیس بود. مقدار نشاسته ذرت تاثیر معنی­داری  در خواص بافتی به ویژه فنری بودن، صمغی بودن، قابلیت جویدن، سفتی و چسبندگی بافت در تمامی نمونه­ها، داشت (۰۵/۰p<). با توجه به نتایج به دست آمده، فرمولاسیون نمونه بهینه نیز با ترکیب استویا به میزان ۰۵/۰ درصد، اسپیرولینا پلاتنسیس به میزان ۳ درصد و نشاسته ذرت به مقدار ۱ درصد با ضریب مطلوبیت ۹۶/۰ انتخاب گردید. نمونه بهینه در آزمایشگاه تولید و پارامترهای شیمیایی، رئولوژیکی و رنگ نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که تفاوت بین نمونه­های تولید شده بر مبنای فرمولاسیون بهینه و مقادیر پیش­بینی شده توسط نرم افزار معنادار نبوده است که بیانگر کارآیی بالای مدل در پیش بینی خواص کیفی دسر تولید شده است.

---

اسپیرولینا پلاتنسیس به دلیل دارا بودن رنگدانه_­­های طبیعی با ویژگی­های عملکردی خاص در صنایع مختلف، توجه ویژه­ای را به خود  جلب کرده است. در این پژوهش تاثیر پارامترهای ویتامین ب ۱۲ (۵/۰ تا ۵/۱ میکروگرم در لیتر)، عصاره ضایعات خرما به عنوان منبع کربن (۱ تا ۵/۱ گرم در لیتر گلوکز) و اوره به عنوان منبع نیتروژن (۵۰ تا ۱۵۰ میلی گرم در لیتر) نیز به روش خوراک دهی نیمه مداوم در شرایط کشت غوطه­وری بهینه­سازی شد و میزان تولید اسپیرولینا پلاتنسیس و رنگدانه­های فیکوسیانین، آلوفیکوسیانین،کاروتنوئید و کلروفیل در سطح اطمینان ۹۵% مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که اضافه کردن اوره و عصاره ضایعات خرما باعث افزایش میزان تولید زیست­توده و رنگدانه­های فیکوسیانین، آلوفیکوسیانین، کاروتنوئید وکلروفیل می‌شود. نتایج حاصل از تاثیر ویتامین ب۱۲ نشان داد که این ویتامین در غلظت کم تاثیر مثبت بر تولید اسپیرولینا و رنگدانه های فیکوسیانین، آلوفیکوسیانین، کاروتنوئید و کلروفیل دارد. علاوه‌بر این مشاهده شد که برهمکنش اوره- ضایعات خرما و ویتامین ب۱۲ در غلظت مناسب، تاثیر، افزاینده بر میزان تولید اسپیرولینا و رنگدانه­های فیکوسیانین، آلوفیکوسیانین ، کاروتنوئید و کلروفیل دارد. همچنین استفاده از عصاره ضایعات خرما با ویتامین ب۱۲ باید به صورت بهینه در ارتباط با یکدیگر استفاده شود تا بیشترین بهره­وری تولید زیست­توده و رنگدانه های فیکوسیانین، آلوفیکوسیانین، کاروتنوئید و کلروفیل حاصل شود. درشرایط  بهینه کشت در محدوده ویتامین ب ۱۲، ۵/۰ میکروگرم در لیتر، عصاره ضایعات خرما، ۵/۱ گرم در لیتر گلوکز، اوره، ۱۵۰ میلی­گرم در لیتر میزان بیومس، فیکوسیانین، آلوفیکوسیانین، کاروتنوئید و کلروفیل به ترتیب  ۲۰۳ (g/۱۰۰g)، ۱۲۸، ۴۲/۸ ، ۰۹/۴ و ۲/۷ میلی گرم در لیتر است. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که وجود ویتامین ب ۱۲ به همراه استفاده از ضایعات خرما شرایط میکسوتروفی را در رشد اسپیرولینا پیلاتنسیس ایجاد می کند که منجر به افزایش تولید زیست توده و رنگدانه­های حاصل می شود.
 

---

اسپیرولینا پلاتنسیس بدلیل دارای بودن مواد مغذی و ویژگی های مربوط به بهبود سلامتی، کاربردهای زیادی در کشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، و لوازم آرایشی دارد. بنابراین، استخراج ترکیبات زیست فعال آن هنوز یک چالش است. هدف از مطالعه حاضر، استخراج ترکیبات فنولی با استفاده از دو روش اولتراسوند و خیساندن و بررسی تاثیر روش های استخراج و غلظت عصاره بدست آمده از ریزجلبک اسپیرولینا پلاتنسیس بر محتوی فنول کل و فعالیت آنتی اکسیدانی بود. عصاره جلبک اسپیرولینا به دو روش خیساندن و اولتراسونیک در ۳ حلال الکل (اتانول۹۶%) آب-الکل (اتانول۵۰%) و آب (اتانول۰%) اندازه گیری شد. سپس میزان فنول ها, فلاونوئید کل, آنتوسیانین ها, میزان مهار رادیکال آزاد DPPH و میزان کلروفیلa و کاروتنوئید آن محاسبه شد. بالاترین مقادیر فنول کل در تیمار (اتانول ۹۶%-خیساندن) و فلاونوئید، آنتوسیانین در تیمار ((اتانول ۹۶%-اولتراسوند)، مشاهده شد. در نتیجه استخراج حلال با استفاده از اوتراسوند استخراج ترکیبات فراسودمند را افزایش داده و منجر به فعالیت آنتی اکسیدانی بالاتر می شود.