---

پروبیوتیک ها میکروب های زنده ای هستند که حضورشان در مواد غذایی، بابهبود فلور میکروبی دستگاه گوارش آثار مفیدی برای میزبان خود دارد. تحقیقات به تازگی نشان داده که باکتری های تولیدکننده اسیدلاکتیک، به خصوص باسیلوس ها(به خاطر داشتن اندوسپور) در دمای پخت پایدار باقی مانده و فواید پروبیوتیکی خود را در غذاهای پختنی حفظ می کنندهدف این پژوهش، استفاده از باسیلوس کواگولانس به عنوان یک پروبیوتیک مقاوم، برای غنی سازی نان های حجیم است. دراین پژوهش ابتدا با انجام آزمایش های تحمل نمک، مقاومت گرمایی، تحمل صفرا، تحمل اسید و پپسین، مقاومت بهآنتی بیوتیک ها، ممانعت از رشد سویه های بیماریزا، پروبیوتیک بودن این باکتری مشخص شد. سپس تعداد معینی از سلول های باسیلوس کواگولانس در خمیر نان وارد شد، قبل و بعد از پخت نیز با روش شمارش باکتری های زنده، تعداد باکتری ها در ۱گرم از خمیر و نان محاسبه شد یافته ها: باسیلوس کواگولانس از ۱۰^۸ عدد درهر گرم، بعد از پخت نان به ۱۰^۶ عدد کاهش یافت. میزان نشاسته هم پس از پخت کاهش یافته و به قندهای ساده تبدیل شدهpHنان حدود ۵/۴ تا ۵ بوده و اسیدیته کل نیز بین ۸ و۶ارزیابی گردید، سرانجام نمونه غنی سازی شده به وسیله ی کارشناسان غلات ارزیابی حسی و از نظر کیفی، چشایی و لمسی، با نمونه شاهد مقایسه شد.

---

چکیده
شیره خرما حاوی مقادیر بالایی از قندهای گوناگون می باشد که می تواند محیط کشت مناسبی برای رشد باکتری ها محسوب گردد. باسیلوس کواگولانس در سال­های اخیر به عنوان پروبیوتیک مطرح شده و بدلیل دارا بودن خصوصیات مشترکی با باکتری های اسپور دار و لاکتوباسیل ها توجهات زیادی را به سوی خود جلب کرده است. لذا در این مطالعه شرایط فعالیت بهینه آنزیم پروتئاز، توسط سه باکتری باسیلوس (سرئوس، کواگولانس و سوبتیلیس) بررسی و مقایسه شد. نتایج بیشترین فعالیت تشکیل لخته را در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد و pH:۷-۸، برای باکتری باسیلوس کواگولانس تأیید کرد. در ادامه از محیط های کشت مختلف جهت تعیین مناسب ترین محیط برای تولید پروتئاز از باکتری باسیلوس کواگولانس استفاده شد. نتایج نشان داد در محیط کشت حاوی شیره خرما و کلرید کلسیم بالاترین فعالیت آنزیم وجود دارد. از باکتری باسیلوس کواگولانس همچنین به عنوان پروبیوتیک در تولید پنیر آنالوگ استفاده گردید و خصوصیات فیزیکوشیمیایی پنیر تولیدی مناسب گزارش گردید.

---

در سالهای اخیر، کاربرد پوشش­های خوراکی به عنوان حامل انتقال ترکیبات فعال زیستی از جمله میکروارگانیسم­های پروبیوتیک مورد توجه روزافزون قرار گرفته است. در این پژوهش، بهینه­ سازی فرمولاسیون یک نوع پوشش خوراکی بر پایه کربوکسی­متیل سلولز و ساکارز به عنوان حامل پروبیوتیک جهت پوشش­دهی نبات مورد بررسی قرار گرفت. میزان حرکت پوشش روی نبات، مقدار پوشش باقیمانده روی محصول پس از غوطه­ وری و خصوصیات بافتی، چسبندگی و گرانروی محلول پوشش تحت غلظت­های مختلف کربوکسی­ متیل سلولز و ساکارز با استفاده از روش سطح پاسخ و بر اساس طرح مربع مرکزی مورد بررسی قرار گرفت. فرمولاسیون بهینه برای پوشش­ دهی کامل نبات با استفاده از غلظت ۹۷/۰ درصد کربوکسی­ متیل سلولز ، ۵/۴۶ درصد ساکارز ، همراه با شربت گلوکز و شربت فروکتوز هر کدام به میزان ۵ درصد به دست آمد. براساس نتایج، افزایش همزمان غلظت کربوکسی ­متیل سلولز (از ۸/۰ تا ۲/۱ درصد)، و ساکارز (از ۴۰ تا ۵۰ درصد)، موجب افزایش ضریب قوام محلول پوشش از ۲۷/۹ به ۶۲/۸۲ گردید. همچنین کاهش شاخص رفتار جریان با افزایش غلظت کربوکسی متیل سلولز و ساکارز در محلول پوشش،بر تشدید رفتار رقیق شونده با برش، تحت تأثیر این عوامل  دلالت دارد. براساس نتایج، افزایش غلظت کربوکسی متیل سلولز بر گرانروی پوشش (ضریب قوام و شاخص رفتار جریان) از اثر قابل ملاحظه ای در مقایسه با ساکارز برخوردار است. همچنین، با بررسی زنده­مانی سویه پروبیوتیک  طی شش ماه زمان انبارمانی نبات ملاحظه گردید که بیش از ۹۰ درصدباکتری اسپورزای باسیلوس کواگولانس Unique IS-۲ (ATCC PAT-۱۱۷۴۸) در شرایط نگهداری نبات (دمای محیط و مکان خشک) حفظ گردیده است. 

---

امروزه ماست به عنوان مهم­ترین فرآورده لبنی پروبیوتیک در سرتاسر دنیـا تولیـد و بـه بـازار عرضـه مـی­گـردد. ترکیب پری­بیوتیک به همراه پروبیوتیک، سـین­بیوتیـک نامیده می­شود که اثرات سودمندتری بر سلامت میزبان می­گذارد. هدف از این پژوهش مقایسه اثر اینولین و آرد موز سبز روی ویژگی­های ماست سین­بیوتیک در طی ۲۸ روز نگهداری در دمای یخچال است. اینولین و آرد موز سبز در سطوح ۲% در ماست سین­بیوتیک حاوی لاکتوباسیلوس پلانتاروم و باسیلوس کواگولانس مورد استفاده قرار گرفت و با ماست شاهد (پروبیوتیک) مقایسه شد. نتایج نشان داد با افزایش زمان نگهداری اسیدیته کلیه تیمارها افزایش و مقدار pH کاهش یافت. افزودن اینولین و آرد موز سبز سبب افزایش اسیدیته و در نتیجه کاهش pH در نمونه­های سین­بیوتیک شده اما تفاوت معنی­داری بین دو پری­بیوتیک مورد استفاده مشاهده نشد. مقدار ماده خشک نیز در تیمارهای سین­بیوتیک نسبت به تیمارهای شاهد به طور معنی­داری بیشتر بود (۰۵/۰P<). حضور هر دو ترکیب پری­بیوتیک تاثیر مثبتی روی قابلیت زنده­مانی باکتری­های پروبیوتیک در ماست داشت که تاثیر اینولین روی بقاء باکتری لاکتوباسیلوس پلانتاروم بیشتر از آرد موز سبز بود اما در مورد باسیلوس کواگولانس تفاوت معنی­داری بین دو پری­بیوتیک مورد مطالعه مشاهده نشد. شمارش تعداد لاکتوباسیلوس پلانتاروم و باسیلوس کواگولانس بیشتر از حد توصیه شده Log cfu/g ۶ در تمامی نمونه­های ماست سین­بیوتیک در دوره نگهداری به مدت ۴ هفته بدست آمد. بقا و زنده­مانی باسیلوس کواگولانس نسبت به لاکتوباسیلوس پلانتاروم بیشتر بود. با توجه به نتایج این تحقیق می­توان گفت که آرد موز سبز خاصیت پری­بیوتیکی داشته و در حفظ زنده­مانی باکتری پروبیوتیک موثر است، بنابراین می­توان نتیجه­گیری کرد که این ترکیب پتانسیل بالایی برای استفاده در غذاهای فراسودمند دارد.

---

امروزه علاقه مصرف­کنندگان به مصرف مواد غذایی سالم و با ارزش تغذیه­ای بالا، توجه همگان به­ویژه محققین را به­ استفاده از مواد غذایی فراسودمند و همچنین استفاده از پروبیوتیک­ها و پری­بیوتیک­ها در محصولات نانوایی به­خصوص نان خمیرترش سوق داده است. در پژوهش حاضر استفاده از خمیرترش حاوی باکتری پروبیوتیک باسیلوس کواگولانس و همچنین پری­بیوتیک فروکتوالیگوساکارید در تولید نان حجیم بررسی گردیده و تاثیرات آن­ها بر ویژگی­های فیزیکوشیمیایی، بافتی و حسی نان حجیم مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان داد که با افزودن خمیرترش حاوی باکتری باسیلوس کواگولانس به نان حجیم نسبت به شاهد در شاخص­های اسیدیته، حجم مخصوص، رطوبت، ارتفاع، نفوذپذیری پوسته، پیوستگی، ارتجاعیت، قابلیت جویدن و ارزیابی حسی کاهش و شاخص­های سفتی و قابلیت جویدن افزایش معنی_­داری مشاهده گردید (۰۵/۰p<). در­صورتیکه، افزودن خمیرترش حاوی باکتری باسیلوس کواگولانس و فروکتوالیگوساکارید به نان حجیم باعث بهبود شاخص­های سفتی، قابلیت جویدن، میزان نفوذپذیری و رنگ پوسته، سفتی بافت نان در طی ماندگاری و همچنین ارزیابی حسی نسبت به شاهد گردید (۰۵/۰p<). در­حالیکه، شاخص­های حجم مخصوص، ارتفاع و رطوبت این نوع نان نسبت به شاهد کاهش یافت (۰۵/۰p<). شاخص فعالیت آبی تحت تاثیر فاکتور­های مورد مطالعه قرار نگرفت (۰۵/۰p>). به­طور­کلی طبق نتایج بدست آمده افزودن خمیرترش حاوی باسیلوس کواگولانس و فروکتوالیگوساکارید به نان حجیم ویژگی­های مطلوبی بخشیده و می­توان آن را به­عنوان یک کشت آغازگر در تولید نان حجیم با خواص عملکردی و ارزش تغذیه­ای بالا به­کار برد.